الزام در تکالیف اخلاقی

دیدگاه های گوناگون و دیدگاه قرآن درباره الزامهای اخلاقی تحلیل وداوری شده است.  نویسنده، پس از طرح چند سؤال در مورد الزام اخلاقی، تأکید بر وجود الزام در اخلاق، اشاره به نماد الزام در قرآن و تعریفهای مختلف این عنوان، تفاوت الزام اخلاقی و سایر الزامها را از منظر قرآن در تفاوت هدف - هدف الزام اخلاقی کمال انسان است ولی هدف در الزامهای دیگر از نسخ مطلوب های مادی است - و نقش اراده و اختیار - نبود گزینش و اختیار در حوزه الزامهای اخلاقی سبب انتفای مجازات است ولی در حوزه الزام های غیر اخلاقی همراه با مجازات - دانسته است. الزام اخلاقی که برخاسته از تشریع و اعتبار است نه تنها با اراده و انتخاب شان تنافی ندارد که براساس میزان آگاهی انسان از پیش نیازها، اهداف و... باعث توسعه بیشتر دایره اختیار و اراده می شود. شهودگرایان جز توجه به وظیفه بودن عمل، معیار و دلیلی برای الزام اخلاقی سراغ ندارند، طرفداران حسن و قبح ذاتی، الزام را صورت مجازی حسن عقل می دانند، قرآن بر این است که هویت انسان، از اعمال او نقش می گیرد، تعالی شخصیت بازتاب اعمال شمرده می شود. آثار و نتایج افعال که تکامل شخصیتی را به ارمغان می آورد، معیار الزام موجود در عمل است. برخی عملی شدن الزام های اخلاقی را ناشی از فشار اجتماعی و اراده فرد ممتاز جامعه می دانند ولی قرآن عقل، وجدان و وحی را در تعامل با هم مؤثر می شناسد. برای واداشتن جامعه به رعایت اخلاق، فلاسفه راه حل هایی دارند از قبیل تحریک عواطف، آموزش، پرورش حسن زیبایی. در این میان قرآن با قبول برخی از داده های بشری با طرح آخرت باوری، نظارت الهی و تحریک عواطف بر تکلیف مداری تأکید دارد.